"Quả bóng" trách nhiệm
Trước khi nêu kết luận và cách giải quyết cụ thể của Bộ Công Thương về sự trùng lắp này, chúng tôi xin nêu các nguyên nhân như sau: Bộ Công nghiệp đã chấp thuận cho phép Công ty Licogi 9 khảo sát đầu tư dự án Đắk Kéh 4 từ tháng 4/2005 trên địa bàn tỉnh Bình Phước. Nhưng sau đó 5 tháng (9/2005), Bộ Công nghiệp lại thỏa thuận phê duyệt cho tỉnh Đắk Nông quy hoạch thủy điện vừa và nhỏ, trong đó có vị trí tiềm năng Đắk Sin 3, trùng hoàn toàn với Đắk Kéh 4. Đến tháng 10/2005, khi Bộ Công nghiệp có Quyết định 3454/QĐ-BCN về việc quy hoạch thủy điện nhỏ toàn quốc thì vẫn khẳng định có Đắk Kéh 4 và không hề chỉnh sửa quy hoạch có Đắk Sin 3 của tỉnh Đắk Nông.
Mặt khác, Văn bản số 5105 ngày 16/9/2005 của Bộ Công nghiệp ghi rõ, thỏa thuận quy hoạch thủy điện nhỏ và vừa tỉnh Đắk Nông có thủy điện Đắk Sin 3. Còn theo Quyết định số 3454 ngày 18/10/2005 của Bộ Công nghiệp "về việc phê duyệt quy hoạch thủy điện nhỏ toàn quốc" có thủy điện Đắk RKeh 4. Cả 2 thủy điện này cùng nằm ở kinh độ 107 và vĩ độ 11. Vị trí của 2 thủy điện này gần như trùng khít lên nhau. Sự khác biệt không đáng kể về tọa độ (30 giây theo vĩ độ và 5 giây theo kinh độ, tương đương 900 m theo chiều Bắc - Nam và 150 m theo chiều Đông - Tây). Các Công văn của Bộ Công nghiệp đều viết Đắk RKeh 4 (Đắk Sin 3).
Thực tế, các chuyên gia về thủy điện cũng như Giám đốc Sở Công Thương của cả 2 tỉnh đều thừa nhận, thiết kế tổng thể và đi vào chi tiết từng thủy điện thường có vị trí thay đổi một khoảng cách nhất định. Tuy nhiên, ông Biện Văn Minh - Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Đắk Nông cho rằng, Bộ Công Thương viết Đắk RKeh 4 (Đắk Sin 3) chúng tôi không hiểu. Ông Minh cũng khẳng định, việc có chồng chéo hay không trách nhiệm thuộc về Bộ Công nghiệp trước đây, chứ UBND tỉnh Đắk Nông đâu phải là người đưa ra quy hoạch này. Trong quy hoạch thủy điện vừa và nhỏ của tỉnh Đắk Nông chỉ có Đắk Sin 1, 2, 3 chứ không có Đắk Kéh 4"...
Bộ Công Thương yêu cầu loại bỏ dự án Đắk Sin 3
Bộ Công Thương đã chính thức có văn bản giải quyết sự việc này, theo đó có phân tích nguyên nhân như sau: Trên cơ sở đề nghị của UBND tỉnh Đắk Nông, Bộ Công nghiệp (trước đây) và Bộ Công Thương đã thỏa thuận để UBND tỉnh xem xét phê duyệt quy hoạch phát triển các dự án thủy điện nhỏ trên địa bàn tỉnh. Quy hoạch này đã được UBND tỉnh Đắk Nông phê duyệt và được thay thế bởi Quyết định 571/QĐ-UBND ngày 30/4/2008. Tuy nhiên, tại Quyết định số 571/QĐ-UBND nêu trên, UBND tỉnh đã phê duyệt Quy hoạch với nhiều nội dung thay đổi lớn so với các thỏa thuận của Bộ Công nghiệp và Bộ Công Thương. Cụ thể là, trong số 29 dự án thuộc danh mục giai đoạn 1, hầu hết các dự án đều có thay đổi về quy mô cột nước và công suất lắp máy, 4 dự án chưa có thỏa thuận phê duyệt của Bộ Công Thương.
Việc thay đổi như trên cần phải được xem xét kỹ nhằm đảm bảo hiệu quả đầu tư khai thác của các dự án cũng như hệ thống truyền tải điện; đảm bảo thống nhất trong công tác quản lý về quy hoạch. Vì vậy, Bộ Công Thương đề nghị UBND tỉnh Đắk Nông khẩn trương chỉ đạo các đơn vị có liên quan hoàn chỉnh hồ sơ nghiên cứu quy hoạch theo quy định. Trên cơ sở đó, có Văn bản đề nghị Bộ Công Thương xem xét thỏa thuận phê duyệt quy hoạch theo Quyết định số 30/2006/QĐ-BCN ngày 31/8/2006 của Bộ Công nghiệp.
Về dự án thủy điện Đắk Kéh 4, Bộ Công Thương khẳng định, đây là dự án thuộc Quy hoạch thủy điện nhỏ toàn quốc đã được Bộ Công nghiệp phê duyệt tại Quyết định 3454/QĐ-BCN ngày 18/10/2005 trên cơ sở kết quả nghiên cứu quy hoạch do Tổng Công ty Tư vấn xây dựng Điện 1 lập năm 2005. Theo đó, dự án này có công trình đầu mối nằm trên suối Đắk Keh, tuyến dẫn bên bờ phải, nhà máy thủy điện thuộc địa phận xã Đồng Nai, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước...
Trong khi đó, dự án Đắk Sin 3 thuộc Quy hoạch thủy điện vừa và nhỏ tỉnh Đắk Nông được UBND tỉnh phê duyệt. Dự án này có tuyến năng lượng kiểu đường dẫn bờ trái, thuộc xã Đắk Sin, huyện Đắk RLấp, tỉnh Đắk Nông. Như vậy, với khu vực dự án và những thông số chính nêu trên, các dự án thủy điện Đắk Kéh 4 và Đắk Sin 3 chỉ là một dự án khai thác thủy năng trong trong một đoạn suối Đắk RKeh với các phương án quy mô khác nhau. Việc tồn tại trùng lặp dự án này trong các Quy hoạch nêu trên là do quá trình nghiên cứu các Quy hoạch được triển khai trong cùng một thời gian trong khi sự phối hợp, kiểm tra, rà soát, cập nhật để điều chỉnh và thống nhất về quy hoạch khai thác thủy năng suối Đắk RKeh của các cơ quan tư vấn và các đơn vị Nhà nước có liên quan ở các cấp chưa chặt chẽ; các tài liệu cơ bản (đặc biệt là tài liệu địa hình) sử dụng trong các Quy hoạch có chất lượng hạn chế và không đồng nhất...
Theo báo cáo tình hình triển khai thực hiện dự án thủy điện nhỏ của các tỉnh Đắk Nông và Bình Phước, ngoài Công ty CP thủy điện Bình Phước, hiện chưa có nhà đầu tư nào khác quan tâm xây dựng dự án này. Với quy mô đã được thẩm định, thì hồ chứa của dự án này không ảnh hưởng đến các bậc thang thủy điện khác trên lưu vực thuộc các quy hoạch đã được Bộ Công Thương phê duyệt hoặc thỏa thuận phê duyệt. Vì vậy để sớm bổ sung nguồn điện cho hệ thống điện quốc gia, Bộ Công Thương đề nghị:
Thống nhất dự án thủy điện Đắk Keh 4 nằm trên địa bàn tỉnh Bình Phước và Đắk Nông thuộc quy hoạch thủy điện nhỏ toàn quốc đã được Bộ Công Thương phê duyệt.
Loại bỏ dự án thủy điện Đắk Sin 3 trong quy hoạch thủy điện nhỏ tỉnh Đắk Nông đã được Bộ Công Thương thỏa thuận.
Hai tỉnh Bình Phước và Đắk Nông phối hợp tạo điều kiện để Công ty CP Thủy điện Bình Phước sớm triển khai đầu tư xây dựng dự án Đắk Kéh 4 nêu trên.