Công bố Kịch bản nguồn nước (lần đầu) trên Lưu vực sông Mã

Kịch bản nguồn nước (lần đầu) trên Lưu vực sông Mã được công bố nhằm mục tiêu phục vụ công tác điều hòa, phân phối tài nguyên nước trên lưu vực sông, góp phần bảo đảm an ninh nguồn nước, an ninh lương thực, an ninh năng lượng và các nhu cầu thiết yếu khác của người dân. Đồng thời, làm căn cứ để các Bộ, ngành và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trên lưu vực sông, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, chỉ đạo việc lập kế hoạch khai thác, sử dụng tài nguyên nước phù hợp với Kịch bản nguồn nước theo quy định tại khoản 1, khoản 5 và khoản 6 Điều 35 của Luật Tài nguyên nước và khoản 2 Điều 43 của Nghị định số 53/2024/NĐ-CP ngày 16 tháng 5 năm 2024 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật Tài nguyên nước.
Phạm vi xây dựng kịch bản trên toàn bộ lưu vực sông Mã được phân chia thành 08 (tám) tiểu vùng theo Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Mã thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 20509, cụ thể: (1) Thượng sông Mã, (2) Trung sông Mã, (3) Nam sông Mã - Bắc sông Chu, (4) Lưu vực sông Bưởi, (5) Bắc sông Mã, (6) Thượng sông Chu, (7) Lưu vực sông Âm, (8) Nam sông Chu tương đương với 05 tỉnh: Điện Biên, Sơn La, Hoà Bình, Thanh Hóa, Nghệ An.

Nội dung công bố của Kịch bản nguồn nước theo quy định tại khoản 4 Điều 41 của Nghị định số 53/2024/NĐ-CP, bao gồm: Hiện trạng nguồn nước trên lưu vực sông Mã; Dự báo xu thế diễn biến mưa, dòng chảy, lượng nước tích trữ trong các hồ chứa nước lớn, quan trọng; mực nước trong các tầng chứa nước trong kỳ công bố Kịch bản nguồn nước; Nhu cầu khai thác, sử dụng nước của các ngành trong kỳ công bố Kịch bản; Trạng thái của nguồn nước trên lưu vực sông Mã; Kết luận và kiến nghị.
Kỳ công bố Kịch bản nguồn nước: trong mùa cạn năm 2025 (từ tháng 01/2025 đến tháng 6/2025).
Tiềm ẩn nguy cơ thiếu nước nếu không khai thác, sử dụng hợp lý
Theo Kịch bản nguồn nước (lần đầu) trên Lưu vực sông Mã được công bố, nhu cầu khai thác, sử dụng nước cho các ngành trên lưu vực sông Mã chủ yếu tập trung cho ngành nông nghiệp, sinh hoạt, công nghiệp và thủy điện, trong đó nhu cầu nước lớn tập trung chủ yếu tại các tiểu vùng Bắc sông Mã (khoảng 25%), Nam sông Mã - Bắc sông Chu (khoảng 17%), tiểu vùng lưu vực sông Bưởi (khoảng 15%).
Trên cơ sở kết quả dự báo xu thế diễn biến nguồn nước mặt, nguồn nước dưới đất, khí tượng, thủy văn trên lưu vực sông Mã, nhu cầu sử dụng nước, yêu cầu về nguồn nước trên lưu vực phục vụ cấp nước sinh hoạt, nông nghiệp, công nghiệp, thủy điện và các yêu cầu về bảo đảm an ninh nguồn nước, an ninh lương thực trong kỳ công bố kịch bản, về tổng thể nguồn nước các hồ chứa lớn, quan trọng, nguồn nước trên các tiểu vùng, tiểu lưu vực sông cơ bản ở Trạng thái bình thường, lượng nước có thể khai thác bảo đảm đủ cho các nhu cầu sinh hoạt, an sinh xã hội, các ngành kinh tế, bảo vệ môi trường.
Tuy nhiên, nguồn nước trên lưu vực trong kỳ công bố kịch bản vẫn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra tình trạng thiếu nước nếu không khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả. Thiếu nước cục bộ có thể xảy ra tại một số xã, huyện thuộc các tỉnh như Điện Biện, Sơn La, Hòa Bình, Thanh Hóa, nguyên nhân chính là thiếu các công trình khai thác nước, công trình, hệ thống công trình thủy lợi.
Xây dựng kế hoạch khai thác, sử dụng phù hợp với kịch bản nguồn nước
Trước tình hình đó, Bộ TN&MT thấy rằng, để giảm thiểu nguy cơ có thể xảy ra thiếu nước, đặc biệt là ưu tiên bảo đảm cấp nước cho sinh hoạt trên lưu vực sông Mã trong mọi tình huống, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng và Ủy ban nhân dân các tỉnh Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, Thanh Hóa và Nghệ An trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn, chỉ đạo việc chủ động lập kế hoạch khai thác, sử dụng tài nguyên nước theo nhu cầu sử dụng nước bình thường của từng ngành, lĩnh vực và địa phương. Tuy nhiên, các kế hoạch sử dụng nước phải lập trên nguyên tắc tiết kiệm nước, tránh thất thoát, lãng phí, dự phòng nguy cơ xảy ra thiếu nước trong các tháng cuối mùa cạn.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức, chỉ đạo, đôc đốc các địa phương rà soát, nâng cao năng lực hệ thống các hồ chứa thủy lợi, điều chỉnh các quy trình vận hành công trình, hệ thống công trình thủy lợi bảo đảm sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, đa mục tiêu và bảo đảm lưu thông của dòng chảy trong hệ thống công trình, không gây ứ đọng, ô nhiễm nguồn nước.
Chỉ đạo đơn vị quản lý vận hành hồ chứa nước Cửa Đạt: kiểm soát chặt chẽ việc vận hành cấp nước của hồ Cửa Đạt và việc vận hành phát điện của các nhà máy thủy điện Cửa Đạt, Dốc Cáy để đảm bảo cân đối hài hòa giữa các nhu cầu sử dụng nước, cân đối nguồn nước đến cuối mùa cạn.
Bộ Công Thương chỉ đạo Tập Đoàn điện lực Việt Nam, Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia xây dựng kế hoạch vận hành các hồ chứa thủy điện đáp ứng nhu cầu nước ở hạ du các hồ chứa trên cơ sở tuân thủ quy định của Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực. Đồng thời, rà soát, điều chỉnh kế hoạch huy động điện của các nhà máy thuỷ điện trên lưu vực sông bảo đảm phù hợp với điều kiện, khả năng của nguồn nước và bảo đảm nguồn nước cấp cho hạ du đến cuối mùa cạn năm 2025.
Bộ Xây dựng phối hợp với Ủy ban nhân dân các tỉnh chỉ đạo, triển khai công tác đảm bảo cấp nước sinh hoạt cho người dân và cấp nước cho sản xuất ở đô thị, khu, cụm công nghiệp, khu kinh tế.
Ủy ban nhân dân các tỉnh Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, Thanh Hóa và Nghệ An rà soát, nâng cao năng lực hệ thống các hồ chứa thủy lợi, điều chỉnh các quy trình vận hành công trình, hệ thống công trình thủy lợi bảo đảm sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, đa mục tiêu và bảo đảm lưu thông của dòng chảy trong hệ thống công trình, không gây ứ đọng, ô nhiễm nguồn nước.
ây dựng các công trình điều tiết, trữ nước trong quy hoạch về tài nguyên nước, quy hoạch thủy lợi và các quy hoạch khác có liên quan, ưu tiên các tiểu vùng có nguy cơ xảy ra hạn hán, thiếu nước (tiểu vùng Trung sông Mã thuộc tỉnh Hòa Bình, tiểu vùng Thượng sông Mã thuộc tỉnh Điện Biên và các tiểu vùng Bắc sông Mã, Nam sông Chu thuộc tỉnh Thanh Hóa).
Ủy ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa giám sát chặt chẽ việc khai thác nguồn nước các hồ chứa thuỷ lợi, hệ thống công trình thuỷ lợi, đặc biệt là hệ thống thuỷ lợi Bái Thượng và việc điều tiết cấp nước từ hồ Cửa Đạt qua tuynel Dốc Cáy phục vụ cấp nước cho sản xuất nông nghiệp và các mục đích khác, đảm bảo tránh thất thoát, lãng phí nước.
Rà soát, cải tạo nâng cấp kênh mương, công trình trên kênh và trạm bơm lớn nhằm hoàn chỉnh, nâng cao năng lực các hệ thống thủy lợi hiện có, dần thay thế các trạm bơm nhỏ lẻ trên sông, tăng tỷ lệ diện tích được cấp nước cho tiểu vùng Nam sông Mã - Bắc sông Chu, Nam sông Chu và Bắc sông Mã, trong đó ưu tiên hệ thống công trình thủy lợi Bắc sông Chu - Nam sông Mã, hệ thống thủy lợi Bái Thượng và trạm bơm Hoằng Khánh.
Giám sát chặt chẽ diến biến xâm nhập mặn trên hạ du sông Mã thuộc các huyện Nga Sơn, Hoằng Hóa, Thiệu Hóa và thành phố Thanh Hóa để xây dựng kế hoạch lấy nước phù hợp, bảo đảm số lượng, chất lượng nước cho các nhà máy nước và các công trình thủy lợi thuộc các địa phương ở hạ du.
Chỉ đạo đơn vị quản lý, vận hành các trạm bơm khai thác, sử dụng nước khu vực hạ du sông Mã: phối hợp chặt chẽ với đơn vị quản lý vận hành các hồ chứa thủy điện Trung Sơn, Thành Sơn, Bá Thước 1, Bá Thước 2, Cẩm Thủy 1 trong việc cung cấp, trao đổi thông tin vận hành; chủ động thời gian lấy nước khi các hồ chứa nêu trên vận hành xả nước về hạ du đảm bảo khai thác, sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả (đặc biệt trong các Vụ Đông Xuân và Vụ Hè Thu năm 2025).
Ủy ban nhân dân tỉnh Điện Biên xây dựng phương án cấp nước cho các vùng khan hiếm nước thuộc các địa bàn thuộc huyện Điện Biên Đông; nghiên cứu đề xuất giải pháp chủ động cấp nước đối với các một số xã có khả năng xảy ra thiếu nước thuộc huyện Mường Ảng, Điện Biên Đông và Tuần Giáo.
Ưu tiên thực hiện các dự án tìm kiếm nguồn nước dưới đất tại các khu vực khan hiếm nước đảm bảo nguồn nước cấp cho sinh hoạt tại các khu vực miền núi (đặc biệt đối với huyện Điện Biên Đông), điều kiện kinh tế còn gặp rất nhiều khó khăn.
Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La nâng cấp, cải tạo để nâng cao khả năng lấy nước của các công trình cấp nước cho sản xuất nông nghiệp tại các huyện Thuận Châu, Mai Sơn, Sốp Cộp và Sông Mã; sớm triển khai đưa vào hoạt động công trình hồ chứa Bằng Mặn thuộc huyện Thuận Châu đảm bảo cấp nước cho cho sản xuất nông nghiệp.
Quy định trách nhiệm cụ thể để tổ chức thực hiện
Về trách nhiệm tổ chức, thực hiện, theo Quyết định số 159/QĐ-BTNMT, các Bộ, cơ quan ngang bộ và UBND cấp tỉnh trên lưu vực sông Mã trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, chỉ đạo việc lập kế hoạch khai thác, sử dụng tài nguyên nước phù hợp với Kịch bản nguồn nước ban hành kèm theo Quyết định này theo quy định tại khoản 1, khoản 6 Điều 35 của Luật Tài nguyên nước và khoản 2 Điều 43 của Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.
Căn cứ Kịch bản nguồn nước được công bố, hiện trạng nguồn nước, nhu cầu sử dụng nước, nhận định xu thế khí tượng thủy văn, Cục Quản lý tài nguyên nước chủ trì, phối hợp với Tổng cục Khí tượng Thủy văn, Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia, Viện Khoa học tài nguyên nước, Viện Khoa học Khí tượng Thuỷ văn và Biến đổi khí hậu tính toán, cập nhật và trình Bộ Tài nguyên và Môi trường xem xét, quyết định việc cập nhật Kịch bản nguồn nước trong trường hợp xảy ra những diễn biến bất thường về khí tượng, thủy văn hoặc phát sinh các yêu cầu đối với nguồn nước nhằm bảo đảm an ninh nguồn nước cấp cho sinh hoạt, an ninh lương thực, an ninh năng lượng.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Xây dựng, Bộ Công Thương và Ủy ban nhân dân các tỉnh Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, Nghệ An, Thanh Hóa và các tổ chức, cá nhân có liên quan có trách nhiệm cung cấp thông tin, số liệu và phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường để xây dựng, cập nhật Kịch bản nguồn nước trên lưu vực sông Mã.
Văn phòng Bộ, Báo Tài nguyên và Môi trường, Trung tâm Truyền thông tài nguyên và môi trường phối hợp với Cục Quản lý tài nguyên nước để đăng tải Kịch bản nguồn nước trên lưu vực sông Mã trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Ủy ban nhân dân các tỉnh Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, Nghệ An và Thanh Hóa chỉ đạo việc đăng tải Kịch bản nguồn nước trên cổng thông tin điện tử của địa phương theo quy định tại khoản 6 Điều 41 Nghị định số 53/2024/NĐ-CP.