Kỷ niệm 30 năm ngày ký Hiệp định Mê Công 1995: Khẳng định cam kết bảo vệ, quản lý và phát triển bền vững dòng sông chung

Buổi lễ có sự tham dự của đại diện các Ủy ban sông Mê Công quốc gia, các đối tác phát triển, đoàn ngoại giao, tổ chức quốc tế, cùng các cơ quan, tổ chức liên quan.

Hiệp định Mê Công 1995 được ký vào ngày 5 tháng 4 năm 1995 tại Chiềng Rai, Thái Lan bởi đại diện Chính phủ bốn quốc gia: Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam, với mục tiêu thúc đẩy hợp tác trong sử dụng, phát triển và bảo vệ bền vững tài nguyên nước và các tài nguyên liên quan trong lưu vực sông Mê Công. Việc ký kết Hiệp định đã đặt nền móng cho sự ra đời của Ủy hội sông Mê Công quốc tế (Ủy hội).

Phát biểu tại buổi lễ, ông Chanthanet Boualapha, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lào, Ủy viên thay thế Hội đồng Ủy hội sông Mê Công quốc tế của Lào, nhấn mạnh tinh thần hợp tác giữa các quốc gia thành viên trong cam kết bảo vệ, quản lý và phát triển bền vững dòng sông chung. Ông khẳng định tầm quan trọng của sông Mê Công đối với sự phát triển bền vững lưu vực, đồng thời mang lại các giá trị kinh tế – xã hội to lớn cho cộng đồng dân cư. Trước bối cảnh phát triển kinh tế nhanh chóng, gia tăng dân số và áp lực ngày càng lớn từ các hoạt động phát triển, ông kêu gọi tăng cường hợp tác để gìn giữ dòng sông Mê Công vì sự thịnh vượng chung của toàn lưu vực.

Sau 30 năm thực hiện Hiệp định Mê Công 1995, Ủy hội sông Mê Công quốc tế đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đóng góp thiết thực vào quản lý bền vững tài nguyên nước và thúc đẩy hợp tác khu vực. Ủy hội đã không ngừng mở rộng hợp tác, thiết lập quan hệ đối tác với các quốc gia đối thoại là Trung Quốc và Mi-an-ma, cùng với mạng lưới rộng khắp các đối tác phát triển và tổ chức quốc tế, các cơ chế hợp tác khu vực như ASEAN, các sáng kiến hợp tác như Mê Công – Lan Thương, Mê Công – Mỹ, Mê Công – Nhật Bản, Mê Công – Hàn Quốc… nâng cao vị thế và hiệu quả hợp tác khu vực. Đặc biệt, cơ chế chia sẻ dữ liệu thủy văn quanh năm với Trung Quốc đã đánh dấu bước tiến quan trọng trong tăng cường minh bạch và xây dựng lòng tin. Ủy hội cũng đã xây dựng và triển khai nhiều chiến lược quan trọng về phát triển lưu vực, phát triển thủy điện bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu, quản lý lũ và hạn, bảo vệ môi trường và bảo vệ, phát triển thủy sản. Trung tâm Quản lý lũ và hạn lưu vực Mê Công đã được thành lập, hỗ trợ hiệu quả công tác dự báo và cảnh báo sớm thiên tai trước tác động của biến đổi khí hậu. Ủy hội cũng đã mở rộng và nâng cấp mạng lưới các trạm quan trắc về khí tượng thủy văn, phù sa bùn cát, thủy sản, hệ sinh thái thuỷ sinh và chất lượng nước, hoàn thiện và cập nhật Bộ Công cụ hỗ trợ ra quyết định, Cơ sở dữ liệu và Kiến thức, xây dựng và tích cực thực hiện Bộ Quy chế Sử dụng Nước cùng các hướng dẫn kỹ thuật đi kèm, đặc biệt là thực hiện Thủ tục Thông báo, Tham vấn trước và Thỏa thuận cho các đề xuất dự án thủy điện trên dòng chính sông Mê Công tạo nền tảng vững chắc cho điều phối và quản lý việc khai thác, sử dụng tài nguyên nước xuyên biên giới. Thông qua các Hội nghị Cấp cao của Ủy hội vào các năm 2010, 2014, 2018, và gần đây là năm 2023 cùng với Tuyên bố Viêng Chăn, các quốc gia thành viên Ủy hội tiếp tục khẳng định cam kết chính trị mạnh mẽ, hướng tới một lưu vực Mê Công phát triển bền vững, thích ứng và thịnh vượng cho các thế hệ mai sau.

Tại buổi lễ, bà Busadee Santipitaks, Giám đốc điều hành Ban Thư ký Ủy hội sông Mê Công quốc tế, đã công bố Báo cáo về tình hình lưu vực Mê Công (State of the Mekong Address), trong đó nêu các kết quả hợp tác giữa các quốc gia thành viên và với các đối tác phát triển, các bên liên quan; đồng thời đề cập đến các ưu tiên của Ủy hội trong thời gian tới như chuẩn bị cho Hội nghị Cấp cao Ủy hội lần thứ năm vào năm 2026 và xây dựng Kế hoạch Chiến lược giai đoạn 2026–2030. Bà cũng nhấn mạnh thách thức gần đây do các điều kiện thời tiết cực đoan như hạn hán và lũ lụt, và khẳng định cam kết của Ban Thư ký Ủy hội trong việc tiếp tục đóng vai trò là cơ quan hỗ trợ kỹ thuật của Ủy hội trong giải quyết các thách thức của lưu vực. Trong những năm tiếp theo, Ủy hội sẽ tập trung đổi mới chính sách, ứng dụng công nghệ cho công tác dự báo, cảnh báo, giám sát và mở rộng việc áp dụng các sản phẩm kỹ thuật của Ủy hội tại các quốc gia thành viên. Bà cam kết Ủy hội sẽ tiếp tục đóng vai trò là cơ quan hỗ trợ kỹ thuật đắc lực cho các quốc gia Ủy hội thực hiện hiệu quả Hiệp định Mê Công 1995 và các thủ tục liên quan, đặc biệt là trong tham vấn các công trình phát triển của các quốc gia trên lưu vực sông Mê Công. Bà cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường sự tham gia của cộng đồng và nâng cao chất lượng đời sống của người dân trong lưu vực.

Ban tổ chức cho biết, buổi Lễ kỷ niệm cũng đã được phát trực tuyến trên các nền tảng mạng xã hội và thu hút sự quan tâm rộng rãi của công chúng.

Hiệp định hợp tác phát triển bền vững lưu vực sông Mê Công 1995 là văn kiện pháp lý nền tảng, thể hiện cam kết chính trị mạnh mẽ của bốn quốc gia hạ lưu vực Mê Công là Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam trong việc hợp tác quản lý và phát triển bền vững tài nguyên nước sông Mê Công. Hiệp định quy định nguyên tắc hợp tác bình đẳng và cùng có lợi, tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, đồng thời thiết lập các cơ chế cụ thể về giám sát các hoạt động khai thác, sử dụng tài nguyên nước trong lưu vực. Bên cạnh đó, Hiệp định cũng đề ra các lĩnh vực hợp tác ưu tiên gồm: điều phối phát triển lưu vực, quản lý tài nguyên nước, phát triển bền vững nông nghiệp, thủy điện, thủy sản và giao thông thủy, bảo vệ môi trường và ứng phó thiên tai.